Reportage

Schrijfsels > 12-18 jaar > Reportage

Overal pijn. Over kindermishandeling

Je hoort het op het journaal of leest het in de krant: Babylijkje gevonden op stationstoilet. Tienjarig meisje jarenlang seksueel misbruikt door stiefvader. Jongetje van vijf in ziekenhuis opgenomen met schedelbreuk na zware mishandeling door moeder. Je reageert met kreten van afgrijzen en ongeloof. Maar al gauw is er een ander nieuwsitem dat je aandacht trekt en je vergeet het. Alleen voor de mensen die als slachtoffers of als daders met kindermishandeling te maken hebben, komt er nooit een einde aan.

Cindy (20): ‘Natuurlijk was ik nog heel jong toen Jeffrey geboren werd. Net achttien. Mijn vriend wilde ik niet meer zien en mijn ouders vonden dat ik het zelf maar moest uitzoeken. En ik wilde bewijzen dat ik het kon: ik werkte in de bakkerij en haalde Jeffrey na mijn werk op uit de crèche. Ik had het me allemaal zo prachtig voorgesteld: we zouden samen eten, ik zou nog een beetje met hem spelen en hem daarna in bed stoppen. Maar Jeffrey wilde niet slapen en huilde veel. Ik was toch al moe omdat ik de hele dag op mijn benen had gestaan. Ik schreeuwde tegen hem dat hij stil moest zijn, maar hij brulde alleen maar harder. Op een dag gaf ik hem zo’n harde duw dat hij uit de zetel viel, met zijn hoofd tegen de tafelpoot. Toen wist ik dat het fout ging.’

Later word ik mama…

In de reclamespotjes voor luiers ziet het ouderschap eruit als een plaatje: papa, mama en een tevreden glimlachende baby, een rozige droom. In werkelijkheid loopt het vaak heel anders: baby’s huilen soms uren aan een stuk of geven over. Papa en mama maken ruzie omdat ze het op hun zenuwen krijgen, of merken nu pas dat ze eigenlijk niet bij elkaar passen. Ze zijn bovendien allebei moe van hun werk, en willen ’s avonds een beetje rust. Misschien is er te weinig geld en kost de baby nu ook nog veel. De ouders worden prikkelbaar en soms slaan de stoppen door. Voor een aantal mensen is het ouderschap een ontgoocheling. Dat laat sporen na in de manier waarop ze met hun kind omgaan.

Kevin (11): ‘Voor mijn stiefvader kan ik niets goeds doen. Als ik de tafel dek, zegt hij: Laat dat niet uit je poten vallen! Dan word ik zo bang dat ik soms echt iets laat vallen. Dan roept en tiert hij dat ik onder zijn ogen uit moet gaan. Als ik niet snel genoeg de deur uit schiet, geeft hij mij ook nog een schop. Mijn moeder zegt alleen dat ik beter mijn best moet doen. Maar voor hem is het nooit goed genoeg.’

Je doet me pijn!

Kinderen kunnen op verschillende manieren mishandeld worden. Lichamelijke mishandeling komt het meest voor bij baby’s en jonge kinderen. Als ze naar school gaan en erover kunnen praten, gebeurt het wat minder. Oudere kinderen worden meer psychisch mishandeld. Ze worden vernederd, voortdurend beledigd en uitgescholden, vaak onterecht beschuldigd en gestraft. En dan is er ook nog seksueel misbruik van kinderen: kinderen die gedwongen worden tot allerlei seksuele handelingen. In alledrie de gevallen houden de volwassenen geen rekening met de behoeften van het kind. Ze zijn uitsluitend bezig met hun eigen noden.

Sandra (14): ‘Mijn moeder sloeg me soms zo hard dat ik onder de blauwe plekken zat en niet mee kon doen met zwemmen. Dan zei ik dat ik mijn badpak was vergeten. Ik durfde niet te zeggen wat er echt gebeurd was, zelfs niet tegen de lieve juf uit het vijfde. Ik dacht echt dat ik slecht was. Als je eigen moeder niet van je houdt, dan moet er toch wel iets met je mis zijn?’

Zonder protest

Vaak vragen mensen zich af waarom kinderen niet vlugger hulp zoeken bij een leraar op school of bij iemand uit de buurt. Waarom zwijgen ze soms jarenlang over wat er met hen gebeurt? Wat een kind normaal vindt of niet, wordt bepaald door wat het in zijn gezin meemaakt. Wie zijn ouders voortdurend hoort schreeuwen of ziet slaan, denkt dat het zo hoort tussen ouders en kinderen. Kindermishandeling komt ook vaker voor in gesloten gezinnen, met weinig contact in de buurt of in de familie. Daardoor kunnen deze kinderen niet goed vergelijken hoe het in andere gezinnen toegaat. Daarbij komt dat mishandelde kinderen zich vaak schuldig voelen. Ze zijn ervan overtuigd dat ze er zelf toch op één of andere manier schuld aan hebben dat dit met hen gebeurt. Ze schamen zich ervoor. En dus zwijgen ze.

Zoë (13): ‘Toen ik verteld had wat hij al jarenlang met mij deed, werd mijn papa meegenomen voor een gesprek. De blik waarmee hij toen naar me keek, vergeet ik nooit. Alsof ik hem verraden had, alsof ik alles kapot maakte. Mama sprak ook niet meer tegen me. Ze wilde papa niet meer zien. Maar ik wilde niet dat hij bij ons wegging. Hij was toch ook vaak heel lief voor me geweest?’

Straffen helpt niet

Mishandeling houdt niet op door de daders te straffen. Het gezin gaat dan vaak kapot en het kind is nogmaals de dupe. Hoe erg de mishandeling of het misbruik ook was, toch blijven het altijd zijn ouders, van wie het houdt. En meestal zijn er ook goede momenten geweest tussen de ouder en het kind. Door de ouder alleen te straffen, verliest het kind zijn enige houvast. Vaak is het hele gezin meer gebaat met hulp en begeleiding. Zo bestaan er trainingsprogramma’s die ouders leren hoe ze met hun kinderen kunnen omgaan.

Stef (35): ‘Ik heb een afschuwelijke jeugd gehad. Mijn vader tiranniseerde mij aan één stuk door. Ik zie hem al jaren niet meer. Met mijn zoon wilde ik het beter doen. Ik zou een goede vader zijn, een echte kameraad. Toen hij zes was, gingen we elke avond voetballen in de tuin. Maar hij bracht er niks van terecht en huilde telkens als hij viel. En ik schold hem uit. Het kwam zo ver dat hij in elkaar kromp als ik de voetbal pakte. Toen ben ik ermee gestopt. Ik deed precies zoals mijn vader, hoe kon dat toch? Ik heb geweend van ellende. Mijn vrouw zei dat het misschien juist door vroeger kwam. Toen zijn we samen hulp gaan zoeken.’

Erfelijk?

Kindermishandeling is niet besmettelijk of erfelijk. Toch zie je dat het vaak ouders zijn die zelf mishandeld werden in hun jeugd, die nu op hun beurt hun kinderen mishandelen. Op het eerste zicht is dat onbegrijpelijk. Juist zij zouden toch moeten weten hoe erg dat is! Maar zo werkt het niet. Een kind dat mishandeld werd, heeft als kind iets gemist. Het voelt zich onbewust onveilig en tekort gedaan. Het blijft zijn leven lang op zoek naar iemand die het helemaal aanvaardt. Als zo iemand later volwassen wordt en zelf kinderen krijgt, zal hij nog steeds meer bezig zijn met zijn eigen behoeften. Hij kan gewoon geen echte liefde geven en dus geen goede opvoeder zijn. Een kind dat huilt of het klaargemaakte eten niet wil opeten, is voor hem of haar een nieuwe afwijzing. Schreeuwen en slaan is dan vaak de enige reactie. Zo zet het patroon zich verder.

Is er dan geen oplossing? Alleen met heel veel hulp, ondersteuning en geduld. Want wie mishandeld werd, draagt levenslang littekens.

iD 00-01, nummer 8