De paus: wat kun je van hem verwachten?

1 januari 2019

Vroeger kromp ik in elkaar telkens als ik de naam van de paus hoorde vermelden op het journaal. Steevast volgde er dan immers een uitspraak die hopeloos uit de tijd was of zoveel kwaad bloed zette, dat ik al opzag tegen de stomende verwijten en grove sneren die ik de volgende dag – als lerares godsdienst in vijf en zes middelbaar – van leerlingen én collega’s te horen zou krijgen. Op de duur werden de pauselijke interventies zo voorspelbaar, dat ik er zelfs geen reactie meer op kreeg, wat nauwelijks beter was. Waar het geloof eerst nog iets was om je aan te ergeren en op te schelden, was het inmiddels voor velen totaal irrelevant geworden.

Dat alles is veranderd met paus Franciscus. Hij spreekt ‘normaler’ dan we van pausen gewoon zijn: met levensechte voorbeelden en zonder al te veel hoogdravend taalgebruik. Bovendien raakt hij met zijn aandacht voor de binnenkant een gevoelige snaar bij mensen van uiteenlopende leeftijden en achtergronden. Maar als het gaat over nieuw samengestelde gezinnen of het openstellen van de priesterwijding voor vrouwen, geeft hij net zo goed niet thuis. Dat wekt bij grote groepen van de bevolking, ook bij hen zich als kerkelijk beschouwen, weinig verwondering. Onze verwachtingen zijn al zo lang niet meer erg hoog gespannen.

Het is leuk om een paus als boegbeeld te hebben die een stuk warmer en betrokkener overkomt dan wat we gewend waren. Maar inmiddels hebben we ook geleerd het in de dagelijkse praktijk zelf te doen. In eer en geweten aansluiting zoeken bij onze bronnen en tradities, in gemeenschap bidden en vieren. We zien echt wel de voordelen van een paus, om de grote samenhang te bewaren, maar dat mag niet ten koste van alles gaan. Regelmatig ervaren we hoe het instituut vooral zichzelf verdedigt en daar hebben we geen geduld meer mee.

Het grootste voordeel van deze paus is dus dat het geloof wat vaker op een positieve manier in het nieuws komt. Dat is altijd mooi meegenomen en het maakt het voor ons gemakkelijker om voor ons geloof uit te komen. Maar het is wellicht niet realistisch om van een paus te verwachten dat hij in een handomdraai de hele kerk een stuk minder klerikaal zal maken.

In onze streken verandert het kerkelijk landschap met grote snelheid. Dat was voorspeld, maar kerkelijke leiders staken de kop in het zand in de hoop dat alles nog ‘ten goede’ zou keren. Nu staan we met onze handen vol scherven. Kostbare scherven, dat wel, maar soms zo scherp dat we er ons aan snijden. Geloofsgemeenschappen staan onvoorbereid zonder voorgangers. Er worden fusies doorgevoerd die niet altijd gemakkelijk zijn. Hier en daar groeien kleine groepen van mensen die nieuwe wegen gaan. Maar grote groepen van mensen blijven onvermijdelijk in de kou staan.

Als ik de naam van de paus hoor op het journaal, spits ik mijn oren. Niet met angst, maar vol verwachting. Soms valt het tegen, maar vaak valt het mee en daagt het me uit. Het is niet gemakkelijk en er is nog een lange weg te gaan, waarvan niemand weet waar hij precies zal uitkomen. Maar dat wisten de eerste christenen tenslotte ook niet.