Tussen nog niet en niet meer

23 februari 2023

De laatste tijd word ik omringd door mensen op wielen.

Aan het ene uiteinde is er mijn 95-jarige moeder. Die gaat al enkele jaren door het leven met een rollator. Hij wijkt niet van haar zijde.

Rollen naar de vrijheid

Haar leven lang wilde mijn moeder altijd en overal de eerste zijn. Wie met haar ging winkelen, was al snel buiten adem. Zoals ze destijds in gezwinde vaart met haar Volkswagen Kever over de straten snorde, zo rijdt ze nu zwierig over de drempelloze vloeren van het woonzorgcentrum. Ze slalomt om tragere bewoners heen met een vleugje misprijzen en parkeert haar rollator zo dat ze na de maaltijd ook weer als eerste weg kan. Haar wielen zijn haar vrijheid. Naar de kine en naar de breiclub, naar de gebedsdienst en naar de bingo. En terug naar haar kamer, waar ze naar eigen zeggen ‘zit te wachten op de dood’. Maar ze zegt dat zo triomfantelijk en strijdvaardig dat de dood zich voorlopig niet in de buurt durft te wagen.

Op twee benen

Aan het andere uiteinde van het leven is er mijn eenjarige kleindochter. Steeds zelfverzekerder stapt ze achter haar loopwagentje door de woonkamer. Af en toe hapert ze achter de hoek van een kast of een tafelpoot en heeft ze hulp nodig om weer op het rechte pad te geraken. Soms schiet het wagentje te snel naar voor, waarop ze angstig onze benen vastklemt. Maar ze begint het ritme te kennen van niet te veel en net genoeg en haar beentjes stappen steeds vaster over de vloer.

En ergens tussen die twee wielgebruikers, sta ik. Voorlopig nog vooral op eigen benen en op fietswielen. Met een poging tot aandacht en zorg voor beide levensfasen. Heen en weer slingerend tussen nog en nog niet, al en niet meer.

Vooruit en achteruit

Mijn moeder kan nog volledig zelfstandig eten, mijn kleindochter nog niet. Mijn kleindochter slaapt al een tijdje de nachten door, mijn moeder niet meer altijd. Mijn moeder kan haar woorden nog vrij goed vinden, mijn kleindochter is druk bezig om die te oefenen. Mijn kleindochter kan al aaien, mijn moeder laat zich aaien.

Mijn kleindochter weet niet wat er gisteren gebeurde, mijn moeder ook niet. Ook de dag van morgen is voor hen allebei telkens een verrassing. Ze genieten van het moment. Lachen kunnen ze allebei heel goed.

Mijn kleindochter durft elke dag meer. Ze leert elke dag bij. Haar wereld wordt groter. Ze weet soms al wat ze kan verwachten. Als ze haar jas ziet, wil ze naar buiten. En ze heeft al voorpret bij het zien van haar vertrouwde boekjes.

Mijn moeder laat steeds meer over aan anderen. Haar wereld wordt met de dag kleiner: geen jaartal of maand, datum of uur, naam of seizoen kan ze nog onthouden. Ze leest, maar er dringt steeds minder van door. Ze vult urenlang woordzoekers in, maar haar eigen woorden raken soms zoek.

Verleden en toekomst

In het spel van winnen en verliezen lijkt mijn kleindochter het te halen. Zij neemt de fakkel over. Ze zal het leven naar haar hand zetten, precies zoals mijn moeder dat meer dan negentig jaar heeft gedaan.

Mijn moeder heeft haar tijd gehad en daarmee gedaan wat ze kon. Nu geniet ze van de restjes.

En ik zit daartussen en droom over wat ik mag doen met de tijd die ik nog krijg. Ik denk na over wat voorbij is en wat nog komen gaat. Ik kijk achterom naar de eindeloze rij van mensen die ons vooraf gingen, tot aan Eva of Lucy toe. Hoe er bij hen een ziel werd ingeblazen die ons adem geeft tot op vandaag. En ik kijk vooruit naar de lange rij van mensen die verder zullen gaan met wat wij kostbaar vinden, tot ze hun hand leggen op de knie van onze schepper. Het is een voorrecht om een deel van de keten te zijn en dat te beseffen.

Tertio 22 februari 2023, Oog & hart