Plat

20 mei 2019

Mijn Engelstalige schoonzus ziet mij tot haar verbazing knikken als de ober vraagt of mijn bestelde glas water ‘plat’ moet zijn. Plat is bij ons synoniem voor ‘niet bruisend’. Wat onze Nederlandse familie dan weer ‘een Spa blauw’ noemt, hetgeen kan tellen als sluikreclame. Zonder het woord ‘plat’ kom je in onze streken niet ver. Je kunt het voor van alles en nog wat gebruiken.

Op mijn oude school hadden de collega’s het eens over ‘een plat kindje’ toen ze een baby van enkele maanden oud bedoelden. Dat was voor mij even schrikken: ik zag het kindje al voor me als de platgewalste egel die ik weleens op straat had zien liggen, toen hij onfortuinlijk onder de wielen van een voorbijrijdende auto was terechtgekomen. Maar een plat kindje bleek bij navraag gewoon een kleine baby, die nog niet rechtop kon zitten en waar nog niet veel reactie van kwam. Een volstrekt neutrale term, zo bezwoeren ze mij. Want platte baby’tjes waren hun favoriet. Daarna, als ‘het plat eraf was’, werden ze veel lastiger en minder schattig.

Als diezelfde collega’s me een tijdje later bezorgd aankeken en zegden: ‘Je ziet er een beetje plattekes uit vandaag’, was dat weer iets heel anders. Ze vonden dat ik er bleekjes of moe uitzag. In die context is ‘plat’ eerder een negatieve eigenschap.

Zo ook als het gaat over banden of batterijen, die voor mijn Nederlandse echtgenoot respectievelijk lek of leeg zijn, maar bij ons allebei ‘plat’. Plat is dus een heel rekbaar begrip. Mijn buurvrouw uit Chili die Nederlands leert, doet dapper haar best om het allemaal te snappen. Want wat je leert in de les en wat je hoort op straat, kan behoorlijk verschillen. Je zou er voor minder plat van gaan spreken!