De gentleman

3 augustus 2023

We zijn met kleinzoon in een restaurant. Een paar tafels verder schuift een man behoedzaam de stoel achter zijn vrouw dichter bij de tafel voordat hij zelf gaat zitten. ‘Een echte gentleman’, zeg ik.

Voorkomend

Kleinzoon wil weten wat dat precies is, een gentleman. Wij hebben het over beleefdheid en noblesse, over voorkomendheid en aandacht. We merken dat er niet één enkel woord is om het begrip in onze taal aan te duiden.

‘Gentle betekent naast adellijk ook gewoon lief, zacht en aardig’, probeer ik verder. ‘Iemand die ziet wat je nodig hebt nog voordat je het uitspreekt. Iemand die voor je opkomt en je dus een gevoel van veiligheid geeft.’

‘Een gentleman kan bijvoorbeeld zijn plaats afstaan op de metro. Of je laten voorgaan bij de deur’, legt mijn wederhelft uit. ‘Dan is mijn papa een gentleman’, zegt kleinzoon beslist.

En als mijn wederhelft even later de koffer van een dame overneemt op de lange metrotrap, fluistert kleinzoon dat opa echt een gentleman is. Hij heeft het begrepen.

En een lady?

Maar nu blijf ik met de term in mijn maag zitten. Kunnen alleen mannen dan gentlemen zijn? Vrouwen kunnen toch net zo goed attent, voorkomend en behulpzaam zijn?

‘Vrouwen zijn vanzelf meer zo’, zegt mijn wederhelft stellig. ‘Het hoort bij vrouwen om rekening te houden met hun omgeving. Bij mannen is het uitzonderlijker, dus als iemand het dan toch doet, krijgt hij de titel gentleman. Als een vrouw helemaal niet beantwoordt aan dat beeld noem je haar een bitch.’ Dat lijkt me onrechtvaardig: als vrouw kun je het alleen verpesten, als man krijg je er een compliment voor als je bent zoals van vrouwen altijd verwacht wordt…

Uit de tijd

En is het in onze tijd nog wel cool om een gentleman te zijn? Populaire politici, zangers of BV’s zijn vaak allesbehalve ‘gentle’. Je lijkt eerder te scoren met een houding van brutaal zijn en lik op stuk geven. Is een gentleman iets van een voorbije tijd? Of hebben we meer dan ooit nood aan gentlemen?

Ik overloop in gedachten de mensen die ik bewonder en weeg af hoe ze scoren als gentleman of lady. Zo kom ik uiteindelijk bij Jezus. Was Jezus een gentleman? Hij schuwde een straffe uitspraak links of rechts niet. Dat werd hem lang niet altijd in dank afgenomen. Maar hij zag de blinde Bartimeüs langs de weg zitten en de kleine Zacheüs in de boom en hij sprak hen aan. Hij redde de overspelige vrouw uit een penibele situatie door als afleiding in het zand te schrijven. Hij liet de kinderen niet wegsturen en nam de moeite om ’s nachts in het geheim te praten met de farizeeër Nikodemus. Hij was benaderbaar en aanspreekbaar. En zelfs bij Pilates bleef hij een gentleman, omdat hij op zijn onnavolgbaar rustige manier niet week van waar hij voor stond.

Gentlemen en ladies zijn dus in goed gezelschap. Laat ze maar komen, hoe meer hoe liever.

(Tertio 19.07.2023, afb. van Malinaphotocz via Pixabay)