Een eerlijk mens

3 september 2019

Decennia geleden bewaarde mijn echtgenoot zijn geld en papieren in een soort herentasje: een klein, rechthoekig nepleren tasje met een rits en een polsband. Hij liet dat ding overal rondslingeren en was het voortdurend kwijt, maar het dook altijd weer op, soms op de meest verrassende plaatsen. De kinderen noemden het ding daarom ‘het spookje’. Regelmatig kon je door ons huis zinnen horen galmen als: ‘Waar is mijn spookje?’ of ‘Wie heeft het spookje gezien?’

Op een dag liet mijn man bij een tankbeurt ‘het spookje’ per ongeluk op het dak van de auto liggen. Onderweg naar huis moet het er ergens zijn afgevallen. Pas een paar uur later besefte hij wat er gebeurd was, maar voordat hij in actie kon schieten om zijn bankkaart te blokkeren en aangifte te doen, kregen we telefoon. De ‘eerlijke vinder’ belde ons uit het noorden van Limburg. Hij had ‘het spookje’ gevonden en helemaal mee naar huis genomen, kilometers verder. Door de gegevens binnenin had hij ons telefoonnummer achterhaald. Mijn man was bijzonder opgelucht dat alles weer terecht was. Maar dat was iets te voorbarig.

Want de man aan de telefoon rekende hem precies voor hoeveel deze onachtzaamheid hem zou kunnen kosten. Zoveel cheques, maximum zoveel franken per cheque, een nieuwe identiteiskaart, een rijbewijs, een bankkaart en nog wat geld. En hij vermeldde erbij dat hij het maximumbedrag van één cheque wel een redelijke compensatie vond voor dat alles. Mijn man durfde niet anders dan akkoord gaan.

Enkele dagen later kwam de man ‘het spookje’ weer bij ons thuis afleveren. Ongegeneerd streek hij zijn premie op. We hebben hem betaald. We zijn niet naar de politie gegaan, hoewel het toch aanvoelde als een vorm van afpersing. Maar de man was zich oprecht van geen kwaad bewust. Hij was ervan overtuigd dat hij eerlijk was en recht had op een deel van de ‘buit’.

Tot op vandaag weten we niet goed wat we ervan moeten denken. Heb je recht op een loon als je de stommiteiten van een ander rechtzet? Of doe je zoiets gratis, omdat je weet dat het jou ook kan overkomen? Het is natuurlijk waar dat iemand ook het hele spookje had kunnen houden en ons nog meer schade had kunnen bezorgen. Wellicht hadden we de man spontaan wel iets aangeboden ter compensatie. Maar op deze manier voelde het toch wrang.

We leerden om geen spullen meer op het dak van de auto te laten liggen. En we leerden ook dat eerlijkheid een relatief begrip is. Wij vonden het niet echt eerlijk dat hij het gevonden voorwerp niet gewoon teruggaf. Hij vond zichzelf veel eerlijker dan een ‘echte dief’ die alles zou gehouden hebben. Veel ouders zeggen dat ze hun kinderen willen opvoeden tot eerlijke mensen. Soms vraag ik me af welk soort eerlijkheid ze dan bedoelen.

(Afb. van Tumisu via Pixabay)