Het nieuwe modern
20 december 2018
‘De cursus van de toekomst. Interactief lesmateriaal voor een nieuwe generatie studenten.’ Zo staat Nextbook, een heel nieuw soort leermiddel aan de universiteit, aangekondigd. Ik moet erom lachen. Niet dat ik twijfel aan de zin van lesmateriaal dat meegaat met zijn tijd. Maar met dat soort omschrijvingen moet je toch uitkijken.
In de boekenkast van mijn vader stond een woordenboek, waarmee ik hem altijd uitlachte. Het heette: ‘Verschuerens Modern Woordenboek’, maar je zag al van ver dat het behoorlijk oud en gedateerd was. En wat erin stond, was ook niet echt up to date. Toch was het idee van meneer Verschueren om een encyclopedisch woordenboek in het Nederlands uit te geven, ooit behoorlijk revolutionair en nieuw.
Ik had met mijn vader hele gesprekken over de impact van dat woordje ‘modern’. Je kunt iets wel ‘modern’ noemen, maar dat is geen garantie dat het ook modern blijft. En na een paar decennia (toen, en tegenwoordig nog veel sneller) is zo’n adjectief alleen nog hilarisch.
Zelf woon ik in een stadswijk die het ‘Nieuw Kwartier’ heet, omdat ze pas werd aangelegd in het interbellum, dus heel wat later dan de omringende straten van het oude stadscentrum. Maar iedereen die de naam van mijn buurt hoort en de huizen ziet, lacht een beetje meewarig om dat ‘nieuw’. Wat vandaag nieuw is, is morgen al oud. Zelfs de term ‘hip’ is passé.
Dat is tegelijk de kracht en de zwakheid van taal. Je kunt er dingen mee de hemel in prijzen. De hele reclamesector leeft daarvan. Maar tegelijk kan taal na verloop van tijd ook heel ontluisterend en ontmaskerend zijn. Dat wordt overduidelijk als je oude reclameslogans leest: ze zouden niet alleen niet meer werken in onze tijd, ze prijzen vaak ook dingen aan waarvoor wij ons nu zouden schamen. ‘Stop ’n tijger in uw tank!’ was jarenlang de slagzin van Esso die je overal zag, maar die inmiddels al een hele poos niet meer politiek correct is. We tanken immers niet om als wilde dieren over de weg te scheuren. We zijn doordrongen van het feit dat we liefst minder auto moeten rijden. Laat die tijger dus maar achterwege: het is al lang geleden dat ons nog een gevoel van wilde vrijheid bekroop achter het stuur. Idem dito voor ‘Lucky Strike is milder voor de keel.’ Tabaksreclame is inmiddels gewoon verboden.
Maar we zitten nog altijd met ‘Mannen weten waarom.’ Alleen mannen? Alle mannen? En wat weten ze dan precies? Voetbal wordt steeds meer een zaak van het hele gezin. Dus misschien is het ook daar stilaan tijd voor een andere slogan.
Weinig mensenmaaksels zijn voor de eeuwigheid. Muziek, beeldende kunst, literatuur, mode, zelfs de kookkunst veroudert. We kunnen alleen thuis zijn in onze eigen tijd. En die hardnekkig ‘modern’ noemen. What’s next(book)?