Normaal leven

27 maart 2020

Vaak heb ik me het hoofd gebroken over de joden in de aanloop naar Wereldoorlog Twee. Heel geleidelijk aan werden er maatregelen ingevoerd die hen stelselmatig het leven moeilijker maakten. Ze mochten niet meer met het openbaar vervoer, niet meer naar het park, niet meer naar de bibliotheek of het zwembad, moesten een jodenster dragen, mochten niet meer naar gewone scholen of winkels, een heleboel beroepen niet meer uitoefenen, geen relaties meer hebben met niet-joden, hun vermogen inleveren, enzovoort, enzovoort. Ik heb me altijd afgevraagd waarom mensen niet meteen bij de eerste maatregel hun biezen pakten. Waarom ze het pikten dat ze als minderwaardige mensen werden behandeld en er zich in settelden. Tot het uiteindelijk zo erg werd dat ze het met hun leven moesten bekopen.

Gewoon verder doen
Maar sinds de coronacrisis begin ik er heel misschien iets van te begrijpen. Het is natuurlijk iets helemaal anders, want dit is overmacht en dat waren de maatregelen tegen de joden duidelijk niet. Maar in de manier waarop we omgaan met toenemende restricties, zit iets gelijkaardigs. Ik merkte dat mijn eerste reactie en die van veel mensen om me heen was om alles zoveel mogelijk normaal te blijven verder doen. Net zoals de joden: je neemt een vervelend verbod erbij, in de hoop dat het daarbij blijft, dat het niet te lang duurt en dat je voor de rest kunt verdergaan met je leven.

Mogen we niet meer naar bijeenkomsten van meer dan 1000 mensen? Ach, dat deden we sowieso al niet zo vaak. Dat lukt nog wel voor enkele weken. Een avondje met een paar vrienden was meer ons ding. Kunnen we niet meer op bezoek in het rusthuis? Dan bellen we met de bomma, die zit daar immers veilig. Werden mijn lezingen afgelast? Jammer, maar dan had ik meer tijd om kleinzoon op te vangen. De bib en de musea gingen dicht, maar ik had nog wel een voorraadje boeken. Ik probeerde mijn leven met de voortschrijdende beperkingen zo normaal mogelijk verder te laten verlopen.

Wat er echt inhakte was de maatregel dat ik als 60-plusser geen contact meer mocht hebben met mijn kleinzoon. Ook al was zijn school dicht, ik kon hem niet helpen. Ook de kinderen bleven uit voorzorg weg. Dat er veel winkels op zaterdag dicht moesten, was de volgende maatregel. Dan zouden we daar wel door de week naartoe gaan. Inmiddels zijn die winkels helemaal dicht. Voedingswinkels blijven open en ik hoop voorzichtig dat er geen tekorten zullen komen in medicijnen en basisvoeding.

Alle geplande afspraken met vrienden zijn afgeblazen, net als de voorstellingen in ons abonnement. We kunnen niet naar musea. Het bos is te ver, dus we wandelen door de stad en in parken aan de rand. We vergaderen met zoom en leren onze mond houden als iemand anders spreekt. De kinderen appen, maar hebben hun eigen problemen. Af en toe realiseren we ons met een schok dat het nog maar twee weken geleden nog heel anders was. De verboden volgden elkaar snel op. Zagen jullie ook dat huisplannetje passeren met de opmerking ‘Ik heb de kaart erbij genomen om te plannen waar we in het weekend naartoe gaan’? Jodenhumor die lacht om eigen ellende is niet ver weg. En toch proberen we zo veel mogelijk normaal te doen.

We koken extra verzorgd, we trakteren onszelf op een flesje wijn, we kijken naar een serie die ons hart verwarmt en we stoppen op straat even voor een praatje met de buren, op grote afstand. We houden ons gedeisd, in de hoop dat het allemaal weer overwaait. En dat zal het wellicht in dit geval ook doen.

Niet vergeten
Voor de joden liep het niet zo goed af. Als je nu leest hoe de ene na de andere maatregel werd uitgevaardigd die hen het leven stilaan onmogelijk maakte, wordt het je koud om het hart. Want het was geen virus, maar doelbewuste menselijke actie, gedragen door een groot deel van de bevolking. Het blijft onvoorstelbaar.

En pas nu, tijdens de coronacrisis die hopelijk binnenkort weer voorbij is, besef ik hoe het werkte en waarom ze niet veel massaler zijn gevlucht. Omdat mensen – soms tegen beter weten in – altijd hopen dat het snel weer normaal wordt. Ook als er onvergeeflijke dingen gebeuren of als er doden vallen. Daarom was wat er met de joden gebeurd was na de oorlog ook niet bespreekbaar voor de meeste mensen.

Ik hoop dat we deze coronacrisis niet zullen vergeten, ook als alles weer voorbij is. Dat we misschien een paar andere gewoontes hebben gekweekt om met onze naaste naasten tijd door te brengen. Dat we dankbaar zijn om de gezondheidszorg, de vuilnisophaaldienst en zoveel andere dingen die goed blijven werken in ons land. Veel van wat we altijd vanzelfsprekend hebben gevonden, is dat plots niet meer. Voor iedereen die de oorlog niet heeft meegemaakt, is dat een radicaal nieuwe ervaring. Iets om vast te houden.

(Afb. van FotoRieth via Pixabay)