Doodgaan doe je niet alleen
31 januari 2020
In deze tijden van heftige discussies over euthanasie is het soms moeilijk om de laatste levensfase van onze geliefden de aandacht en de warmte te geven die we allemaal nodig hebben. Zelf wil ik het liefst op mijn dooie gemak afscheid nemen van dit leven en niets overhaasten. Dood ben je nog lang genoeg, en ik hou veel van het leven. Ik vertrouw op de uitstekende palliatieve zorg in ons land om mijn pijn of angst binnen de perken te houden en me zachtjes te laten wegglijden, met af en toe een glimp van mijn geliefden om me heen. Zelfs als ik hen niet meer zou herkennen, weten zij nog wie ik ben, en dat is wat mij betreft genoeg.
We zien wel. Het hoeft nog niet meteen.
Op reis in India zag ik een hele familie Sikhs op de grond zitten aan de oever van de Ganges in Haridwar. Een oudere dame, een stuk of drie echtparen met kinderen in alle formaten. In het midden stond een pot met onbestemde inhoud. Daarvoor zat een man die een ritueel leidde. De oudste zoon (vermoed ik) zat tegenover hem, met de pot tussen hen beiden. De man sprak in snel tempo allerlei teksten uit en gaf een rond vruchtje aan de zoon. Die legde dat bovenop de inhoud van de pot. De anderen keken toe, wandelden soms wat rond, praatten en speelden met hun kinderen. De kleintjes kwamen af en toe even poolshoogte nemen en renden dan elkaar weer achterna.
Een van de vaders stond wat achteraf. Mijn Indische vriend vroeg hem beleefd wat ze aan het doen waren. In de pot bleek de as van hun onlangs overleden grootvader te zitten. De hele familie was met die pot uit Punjab naar Haridwar gereisd, om er samen de as in de Ganges te strooien. Maar eerst sprak de priester er nog een aantal gebeden over uit.
Opa was nog niet helemaal weg. Zijn as stond in een pot die inmiddels met bloemen en vruchtjes was versierd in het midden van zijn familie. Ze baden voor hem. Straks zouden ze zijn as samen in het water strooien. Daarna reisden ze weer terug naar hun streek. Het was het laatste uitstapje met opa. Zo doe je dat daar als er iemand van je familie sterft.
Doodgaan doe je niet alleen. Je familie en je vrienden hebben er ook mee te maken. Je blijft verbonden terwijl je afscheid neemt en zelfs daarna. Misschien hebben ze dat in India beter begrepen dan hier.